Struktura Organizacyjna
W strukturze organizacyjnej NATO wyodrębnia się dwie części: polityczną, która odpowiada za współpracę polityczną państw członkowskich, tworzenie i wprowadzanie wspólnej polityki Paktu, kierowanie administracją, tworzenie i wdrażanie mechanizmów współpracy sojuszników w zakresie ekonomicznym, szkoleniowym, naukowo-badawczym i kulturalnym oraz wojskową, złożoną z dowództw różnych szczebli i podporządkowanych im wojsk, wykonującą zadania nakreślone przez cywilne organy polityczne.
Źródło: http://zobacz.info/infografika-struktura-nato/
Organizacja wojskowa
Artykuł 5 Traktatu Waszyngtońskiego daje każdemu z państw członkowskich NATO prawo do oczekiwania wsparcia ze strony innych sojuszników w przypadku agresji zbrojnej na jego terytorium. Według znowelizowanej w 1991 r., strategii Paktu, pomoc zbrojna w takim przypadku zostanie tak zorganizowana, aby przy jak najmniejszym nakładzie sił, zapewnić najbardziej efektywny wynik. Do operacji takiej wybiera się więc jednostki spośród wojsk udostępnionych przez państwa Paktu.
Siły zbrojne NATO
Całość sił zbrojnych oddelegowana przez państwa członkowskie do działań w ramach NATO tworzy Połączone Siły Zbrojne. Każdy członek Paktu wydziela określone siły do wspólnego dowództwa, zachowując pozostałe jednostki pod kontrolą narodową. Zadeklarowane do działania w ramach Paktu siły dzielą się na kilka grup:
- siły podporządkowane NATO w czasie pokoju, które składają się z niewielkich sił interwencyjnych, powietrznej grupy wczesnego ostrzegania oraz trzech zespołów sił morskich operujących na Oceanie Atlantyckim, Morzu Śródziemnym i Kanale La Manche;
- siły wydzielone do działań w sytuacji kryzysowej, które składają się głównie z jednostek Sił Reagowania, których użycie każdorazowo wymaga zgody państwa je delegującego. W czasie pokoju sojusznicze dowództwa prowadzą i koordynują szkolenie tych oddziałów;
- siły wydzielane na czas wojny, które stanowią większość lub całość regularnych sił, jakimi dane państwo sojusznicze dysponuje, podporządkowane dowództwu NATO w trakcie działań wojennych na mocy artykułu 5 Traktatu;
W Strategicznej Koncepcji Sojuszu z 1991 r. siły wydzielone dla potrzeb NATO zostały podzielone według zdolności do osiągnięcia gotowości operacyjnej i szybkiego przerzutu do rejonów działań wojennych. Z tego punktu widzenia siły NATO dzielą się na:
- siły natychmiastowego i szybkiego reagowania, które mają za zadanie szybkie udzielenie pomocy siłom zbrojnym napadniętego państwa lub też zademonstrowania determinacji Paktu do użycia siły w przypadku zaistnienia kryzysu międzynarodowego. W ich skład wchodzą jednostki wojsk lądowych, lotniczych i stałe siły morskie NATO stacjonujące w Kanale La Manche i na Morzu Śródziemnym;
- główne siły obronne, które biorą na siebie główny ciężar walki w przypadku powstania konfliktu zbrojnego. Składają się głównie z ciężkich związków taktycznych: sił lądowych, lotniczych i morskich służących do odstraszania i obrony przeciwko agresji lub wymuszania. Tworzą one wielonarodowe formacje obronne: korpus duńsko-niemiecki, holendersko-niemiecki i dwa korpusy amerykańsko-niemieckie. W sytuacji kryzysowej pod rozkaz Paktu zostanie oddany ponadto Korpus Europejski, złożony z jednostek pochodzących z Belgii, Francji, Luksemburga, Niemiec i Hiszpanii;
- siły wzmocnienia, które są mobilizowane w przypadku znacznego przedłużenia działań zbrojnych. W ich skład wchodzą główne jednostki amerykańskie, stacjonujące na terytorium USA.
System dowodzenia
Dzięki zintegrowanemu, jednolitemu i wielonarodowemu, systemowi dowodzeniu armie NATO mogą skutecznie działać na współczesnym polu walki, oficerowie ze wszystkich armii Paktu mają możliwość aktywnego uczestnictwa w dowodzenia, adekwatnie do wielkości i jakości sił oddelegowanych przez dany kraj do działania w ramach Paktu. Struktura dowodzenia w Sojuszu jest trójpoziomowa. Na jej szczeblu strategicznym znajdują się dwa dowództwa:
- Sojusznicze Dowództwo Europy (ACE) z dowódcą Połączonych Sił Zbrojnych (PSZ) NATO w Europie - SACEUR, na czele. Mieści się ono w Casteau w Belgii. ACE zapewnia bezpieczeństwo na obszarze rozciągającym się od północnej Norwegii po Europę Południową wraz z basenem Morza Śródziemnego, zaś od zachodu - od wybrzeża Atlantyku po granicę wschodnią Turcji;
- Sojusznicze Dowództwo Atlantyku (ACLANT) na którego czele stoi dowódca PSZ NATO Atlantyku - SACLANT. Siedzibą jego jest Norfolk w USA. Obszar działania ACLANT obejmuje tereny od zwrotnika Raka po biegun północny i od wybrzeży Ameryki Północnej do brzegów Europy i Afryki, lecz bez kanału La Manche i Wielkiej Brytanii, które to podlegają ACE.
Stanowiska SACEUR-a i SACLANT-a zajmują generałowie amerykańscy - obecnie są nimi odpowiednio James G. Stavridis i H. Gehman Jr.
Drugi poziom struktury stanowią dowództwa regionalne, podlegle na Atlantyku SACLANT-owi:
- Dowództwo Regionalne Wschód mieszczące się w Northwood w Wielkiej Brytanii (dowodzi nim brytyjski admirał);
- Dowództwo Regionalne Zachód w Norfolk, na czele którego stoi Amerykanin;
- Dowództwo Regionalne Południowy Wschód z siedzibą w Lizbonie.
Dodatkowo SACLANT bezpośrednio kontroluje dwa dowództwa operacyjne w strefie Atlantyku: Dowództwo Floty Uderzeniowej Atlantyku (STRIKFLTLANT) i Dowództwo Sił Podwodnych Atlantyku (SUBACLANT). Natomiast SACEUR-owi podlegają:
- Dowództwo Regionalne Północ (AFNORTH) w Brunssum (Holandia), którym dowodzi generał niemiecki.
- Dowództwo Regionalne Południe (AFSOUTH) mieszczące się w Neapolu, we Włoszech.
Ostatni szczebel struktury dowodzenia stanowią dowództwa lokalne i połączone dowództwa lokalne rodzajów sił zbrojnych. Te ostatnie występują tylko w strukturze ACE.
We wszystkich wielonarodowych sojuszniczych dowództwach służą oficerowie tych sił zbrojnych, które wydzielają swoje wojska do działania pod komendą tych dowództw. Im więcej i lepszych sił zbrojnych dany kraj oddelegowuje pod rozkazy danego dowództwa, tym więcej stanowisk może w nim obsadzić
Organizacja polityczna
Struktury polityczne NATO pełnią funkcje nadrzędne wobec organów wojskowych. W ich skład wchodzą dwa typy instytucji różniących się między sobą uprawnieniami, wykonywanymi funkcjami i statusem prawnych, tj.:
- reprezentacje narodowe;
- instytucje międzynarodowe NATO.
Reprezentacje narodowe to przedstawicielstwa krajów członkowskich przy Sojuszu znajdujące się w Kwaterze Głównej NATO w Brukseli. Reprezentują one własne państwa podczas obrad instytucji Paktu, pełnią funkcje łącznikowe, zapewniają swoim rządom możliwość stałego komunikowania się z organami NATO oraz reprezentacjami innych państw. Na czele misji narodowej stoi ambasador lub stały przedstawiciel reprezentujący dany kraj członkowski w Radzie Północnoatlantyckiej. Misje narodowe są niezależne wobec urzędników Sojuszu, podlegają jedynie swoim rządom. Wielkość misji zależy od znaczenia danego kraju w Pakcie oraz wielkości sił wydzielonych przez dany kraj do działania w ramach NATO.
Instytucje międzynarodowe wspomagają pracę misji narodowych i nadzorują wspólne przedsięwzięcia państw NATO.
Komitet Planowania Obrony (DPC - Defence Planning Committee), w skład którego wchodzą Stali Przedstawiciele wszystkich członków Sojuszu, formułuje wytyczne dotyczące polityki wojskowej Paktu, podejmuje decyzję odnośnie do wspólnego planowania obronnego, wielkości sił wojskowych wydzielonych na potrzeby Sojuszu i wielkości wydatków obronnych poszczególnych państw członkowskich. Dwa razy w roku DPC obraduje na szczeblu ministrów obrony, czasami również organizowane są spotkania Komitetu z udziałem ministrów spraw zagranicznych i finansów. W zakresie obronności Komitet posiada te same uprawnienia, co Rada Północnoatlantycka. Komitety podporządkowane Komitetowi Planowania Obrony, np. Komitet Oceny Obrony (DRC), przygotowują jego obrady, stosowne dokumenty robocze, rozpowszechniają i wdrażają podjęte przez Komitet decyzje.
Grupa Planowania Nuklearnego (NPG - Nuclear Planning Group) jest forum, na którym członkowie Sojuszu konsultują wszystkie problemy związane z rolą broni jądrowej w polityce odstraszania i obrony NATO. Grupa odbywa swoje posiedzenia na szczeblu ministrów obrony oraz Stałych Przedstawicieli w randze ambasadora. Na spotkaniach NPG, z udziałem wszystkich członków Sojuszu, omawia się szeroki zakres tematów dotyczących polityki nuklearnej Paktu. Dyskusje dotyczące roli sił nuklearnych, problemów rozmieszczenia, zabezpieczenia i bezpieczeństwa broni nuklearnej, ich zdolności do przetrzymania ataków przeciwnika, systemów łączności i przekazywania danych, kontroli zbrojeń nuklearnych i innych aktualnych kwestii. Zarówno sama polityka jak i jej procedury konsultacyjne są stale oceniane i modyfikowane zależnie od bieżących uwarunkowań.
Prace Grupy Planowania Nuklearnego przygotowuje jej Grupa Sztabowa, złożona z reprezentantów delegacji narodowych krajów uczestniczących w pracach NPG. Spotkania Grupy Sztabowej odbywają się raz na tydzień lub częściej, zależnie od potrzeby.
Komitety specjalistyczne np. Komitet Infrastruktury, Komitet NATO ds. Naftociągów, Komitet Koordynacyjny i Weryfikacji i wiele innych, spełniają ważną rolę w zapewnieniu sprawnego działania Paktu. W każdym z ponad 200 komitetów państwa członkowskie mają swoich przedstawicieli. Są nimi albo eksperci cywilni albo oficerowie. Komitety te umożliwiają członkom Sojuszu konsultowanie wszystkich inicjatyw NATO, wypracowanie wspólnych decyzji w rozmaitych obszarach działalności Paktu.
Sztab Międzynarodowy zapewnia fachową obsługę radom i komitetom NATO, prowadzi prace związane ze wspólnymi przedsięwzięciami Sojuszu, np. planowanie obronne, rozbudowa infrastruktury. W skład Sztabu wchodzą cywilni pracownicy ze wszystkich krajów członkowskich, podzieleni na pięć oddziałów, które z kolei dzielą się na dyrektoriaty. Poszczególne oddziały, na czele których stoją asystenci Sekretarza Generalnego, zajmują się następującymi dziedzinami:
- Oddział Spraw Politycznych, odpowiada za tworzenie polityki międzynarodowej Paktu, wypracowanie stanowisk NATO w najważniejszych problemach międzynarodowych, współpracę ekonomiczną państw członkowskich, współpracę z krajami partnerskimi;
- Oddział Planowania i Polityki Obronnej, prowadzi i koordynuje politykę wspólnego planowania obronnego państw członkowskich;
- Oddział Zabezpieczenia Obrony, koordynuje działania państw członkowskich w zakresie rozwoju technologii wojskowych i dostaw uzbrojenia dla armii narodowych;
- Oddział Infrastruktury, Logistyki i Planowania w Sytuacjach Nadzwyczajnych Zagrożeń, zajmuje się działaniami w zakresie przygotowań pozawojskowych, tj. ochroną ludności cywilnej w przypadku klęsk żywiołowych, współpracą w dziedzinie telekomunikacji;
- Oddział Nauki i Środowiska odpowiada za współpracę naukowo-techniczną członków Paktu oraz wspólne projekty w dziedzinie ochrony środowiska.
Sekretarz Generalny NATO, osoba cywilna, jest najwyższym urzędnikiem Sojuszu Północnoatlantyckiego. Zarządza i nadzoruje pracę międzynarodowych organów NATO, dba o harmonijną współpracę państw członkowskich. Sekretarza Generalnego wybiera na 4-letnią kadencję Rada Północnoatlantycka. Sekretarz Generalny jest zwierzchnikiem wszystkich urzędników międzynarodowej części Paktu, prowadzi obrady Rady Północnoatlantyckiej, Komitetu Planowania Obrony, Grupy Planowania Nuklearnego, a także wielu ważniejszych komitetów. Nadzoruje wykonywanie uchwał tych organów, opracowuje szczególnie ważne raporty. Ma obowiązek reprezentowania NATO na arenie międzynarodowej.
W razie nieobecności, obowiązki przejmuje jego zastępca, który także kieruje pracami niektórych komitetów.
Sekretarzem Generalnym NATO jest od 1 sierpnia 2009 r. Duńczyk, Anders Fogh Rasmussen. Poza oddziałami Sztabu Międzynarodowego, nad którymi Sekretarz sprawuje nadzór przez swoich asystentów, kilka biur podlega mu bezpośrednio, tj.:
- Sekretariat Wykonawczy, który wspiera prace Rady Północnoatlantyckiej, Komitetu Planowania Obrony i Grupy Planowania Nuklearnego oraz zapewnia obsługę Centrum Sytuacyjnego NATO;
- Biuro Informacji i Prasy, które zbiera, przetwarza i rozpowszechnia informacje o działaniach Paktu, utrzymuje kontakty z mediami;
- Biuro Bezpieczeństwa NATO, które reguluje dostęp do tajemnic Sojuszu, obieg informacji niejawnych.
Instytucje wojskowe części politycznej
Komitet Wojskowy wchodzi w skład części politycznej struktury NATO. Reprezentowani są w nim szefowie obrony państw członkowskich Sojuszu. Komitet jest najwyższą władzą wojskową w NATO. Głównym zadaniem Komitetu Wojskowego jest koordynowanie działań Paktu we wszystkich kwestiach o ściśle militarnym charakterze. Wszystkie działania Komitetu odbywają się pod politycznym nadzorem Rady Północnoatlantyckiej, co jest odzwierciedleniem zasady dominacji instytucji cywilnych w Pakcie. W praktyce decyzje Komitetu wymagają zawsze aprobaty Rady, zaś jego rola w kierowaniu siłami zbrojnymi Sojuszu jest ograniczona do przekazywania decyzji Rady.
Spośród wysokich rangą oficerów armii państw członkowskich szefowie obrony sojuszników wybierają na 4-letnią kadencję Przewodniczącego Komitetu Wojskowego. Kieruje on bieżącymi pracami Komitetu, przewodniczy jego obradom. Występując w imieniu Komitetu, wydaje zalecenia Międzynarodowemu Sztabowi Wojskowemu i reprezentuje Komitet na posiedzeniach organów wyższych szczebli. Z racji zajmowanego stanowiska pełni też istotną funkcję wojskowego rzecznika Sojuszu w kontaktach z mediami. Działania Komitetu Wojskowego wspierają liczne specjalistyczne komitety wojskowe.
Międzynarodowy Sztab Wojskowy (IMS - International Military Staff) jest merytorycznym organem Komitetu Wojskowego. IMS składa się z kilkuset oficerów i podoficerów z sojuszniczych armii. Sztab planuje, ocenia i przedstawia Komitetowi Wojskowemu zalecenia w sprawach wojskowych oraz odpowiada za właściwe wdrażanie jego postanowień. Pracami Sztabu kieruje dyrektor IMS w randze generała, któremu podlega sześciu asystentów odpowiedzialnych za pracę sekretariatu i oddziałów Sztabu:
- Oddział Polityki i Planowania, przygotowuje długoterminowe analizy polityczno-wojskowe dla potrzeb Sojuszu oraz odpowiada za sprawy związane z bezpieczeństwem międzynarodowym i operacjami pokojowymi;
- Oddział Operacyjny, opracowuje bieżące plany operacyjne Paktu, zajmuje się sprawami zmian w strukturze sił zbrojnych sojuszniczych armii oraz międzynarodowymi programami szkolenia;
- Oddział Logistyki i Zasobów, odpowiada za koordynację planowania państw Paktu w dziedzinie logistyki, infrastruktury, finansów i zasobów ludzkich;
- Oddział Łączności i Systemów Informacyjnych, opracowuje i nadzoruje wdrażanie norm na polu funkcjonowania systemów dowodzenia, łączności i obiegu informacji w Sojuszu;
- Oddział Uzbrojenia i Standaryzacji, koordynuje działanie członków Paktu w dziedzinie zbrojeń oraz zapewnia współdziałanie przy wypracowywaniu standardów dotyczących uzbrojenia;
- Oddział Wywiadu, koordynuje przygotowanie i rozpowszechnianie materiałów wywiadowczych zebranych przez członków NATO (Pakt nie posiada własnego wywiadu), przygotowuje raporty analizujące potencjalne zagrożenia dla bezpieczeństwa krajów członkowskich.
W strukturze Międzynarodowego Sztabu Wojskowego znajduje się także Centrum Sytuacyjne NATO, które wspiera Radę Północnoatlantycką, Komitet Planowania Obrony i Komitet Wojskowy w prowadzonych przez nie konsultacjach. Służy jako główny ośrodek otrzymywania, wymiany i rozpowszechniania informacji o politycznych, wojskowych i ekonomicznych problemach będących w sferze zainteresowania Paktu.
Sekretariat Międzynarodowego Sztabu Wojskowego wykonuje wszystkie funkcje administracyjne związane z działalnością IMS.